Neem geen risico bij werkzaamheden aan verdeelinrichtingen!
Werken aan of in verdeelinrichtingen (schakelkasten) en werken onder spanning brengt serieuze risico’s met zich mee. Toch komt het in de praktijk nog regelmatig voor dat installateurs werkzaamheden uitvoeren zonder dat zeker is of er direct aanrakingsgevaar of vlambooggevaar bestaat. Juist bij werkzaamheden in verdeelinrichtingen ontstaan vaak onbewust onveilige situaties. Deze risico’s zijn te voorkomen als je de norm goed kent én toepast.
Wat zegt de norm?
Paragraaf 6.1.1 van de NEN 3140 beschrijft de noodzakelijke voorbereidingen om veilig te kunnen werken. Denk hierbij aan:
- het uitvoeren van een taakrisicoanalyse,
- het opstellen van werkplannen,
- duidelijke opdrachtverstrekking,
- en het informeren van betrokken medewerkers.
In opmerking 2 van deze paragraaf staat dat de eerste keuze altijd het spanningsloos maken van de installatie of het installatiedeel is.
Het openen van kasten of verwijderen van beplating is gebonden aan regels:
- Voor het openen van kasten met een elektrisch gevaar zijn geen persoonlijke beschermingsmiddelen nodig als vaststaat dat door het openen van de kast geen direct aanrakingsgevaar of vlambooggevaar bestaat.
- Voor het weghalen en terugplaatsen van een bestaande kunststof afscherming en bij afwezigheid van vlambooggevaar zijn ten minste persoonlijke beschermingsmiddelen tegen aanrakingsgevaar noodzakelijk.
- Voor het weghalen en terugplaatsen van een metalen afscherming behoort de achterliggende elektrische installatie spanningsloos te zijn, anders wordt dit gezien als onder spanning werken.
Het doel van deze opmerkingen is helder: het voorkomen dat, bij het verwijderen of terugplaatsen van een metalen afscherming, onbedoeld contact wordt gemaakt met de achterliggende spanning voerende installatie. Hierbij wordt de kans op elektrocutie of vlambogen als groot risico gezien.
Let op: ook dubbel geïsoleerde (kunststof) verdeelinrichtingen kunnen risico’s opleveren wanneer ze onder spanning worden geopend.
Vier voorbeelden uit de praktijk
De volgende praktijkvoorbeelden van leden van Techniek Nederland laten zien waarom het zo belangrijk is om de norm strikt na te leven:
1. Kortsluiting bij inspectie
Bij het openen van de metalen afscherming van de verdeelinrichting raakte de knevel van de afscherming een onder spanning staande geleider. Hierdoor ontstond kortsluiting tussen fase en aarde. Voorbeveiligingen van 50 en 200 Ampère zijn aangesproken en hebben daarmee de kortsluiting snel afgeschakeld. De kortsluitstromen zijn een veelvoud van de nominale waarde van deze beveiligingen en kunnen 5 seconden blijven staan. Doordat er kortsluiting was tussen de geleider en de metalen afscherming - die in contact was met de monteur - was er risico dat de monteur onder spanning kwam te staan of een vlamboog kon ervaren. Dankzij PBM’s liep de monteur geen letsel op.
2. Kapje van klemmenblok vergeten terug te plaatsen
Bij het weghalen van een metalen afscherming van een verdeelinrichting werd gedacht dat de achterliggende installatie aanrakingsvrij was, zoals aangegeven op de buitenzijde van de verdeelinrichting. Echter was de monteur van een collega installateur na een aanpassing in de verdeler vergeten het afschermkapje op de klemmen terug te plaatsen. Bij het verwijderen is er kort contact geweest tussen de faserail en de metalen afscherming, waardoor de monteur in aanraking kwam met 230V netspanning. Controle wees uit dat er geen gevolgen waren voor de gezondheid.
3. Zaagresten in KAM-rail veroorzaken vlamboog
Bij het afzagen van een KAM rail in een verdeler waren door een monteur niet alle zaagresten uit de KAM rail verwijderd. De kast was zonder problemen weer in bedrijf gesteld.
Bij controle door de inspecteur werd dit potentieel gevaar niet gezien, omdat het volledig aan het zicht was onttrokken. Bij metingen werd niets vreemds geconstateerd. Echter bij het terugplaatsen van de metalen afscherming moet de verontreiniging in de KAM rail zijn verplaatst en heeft dit een volledige kortsluiting met bijbehorende vlamboog veroorzaakt. De vlamboog passeerde het hoofd van de inspecteur op enkele centimeters, waardoor blijvende gehoorschade is opgetreden. Ook is de inspecteur hierdoor in aanraking geweest met netspanning op de afdekplaat.
4. ‘Even kijken’ of nieuw te monteren automaat wel past
Een monteur wil ‘even’ kijken of een nieuw te monteren automaat wel past. De spanning wordt niet van de verdeler gehaald; het gaat immers alleen om het passen. De metalen plaat wordt weggenomen. Vervolgens wordt de automaat in de kast geplaatst waarbij niet gezien wordt dat de kam-rail niet afgedopt is. Bij het plaatsten van de automaat wordt kortsluiting gemaakt. De voorliggende zekering van 160A (!) spreekt aan. Gelukkig geen persoonlijk letsel. Ook weer een wonder op zich: de monteur droeg geen geschikte PBM’s.
Duidelijke boodschap van Techniek Nederland
Deze voorbeelden maken duidelijk dat het spanningsloos maken van een installatie voor het wegnemen van metalen afscherming of het gebruik van PBM’s bij het wegnemen van kunststof afscherming geen overbodige opmerking in de norm is.
Bewust onder spanning werken is een overtreding van artikel 3.5 lid 3 van het Arbeidsomstandighedenbesluit. In de praktijk is de uitzondering uit lid 5 zelden te rechtvaardigen.
Ons dringende advies:
- Maak installaties spanningsloos voordat je afschermingen verwijdert.
- Gebruik altijd de juiste PBM’s.
- Ken en volg de norm.
- Laat je niet verleiden tot risicovol gedrag.
Zorg dat je medewerkers die deze werkzaamheden uitvoeren op de hoogte zijn van de relevante bepalingen in de normen, en begrijpen hoe deze toe te passen, om veilig te kunnen werken.
Techniek Nederland vindt veilig werken essentieel. Wij willen dat alle leden weten hoe zij veilig en volgens de normen kunnen werken. Want wat in de praktijk gebeurt, moet overeenkomen met wat we met elkaar hebben afgesproken.