Inspiratiesessie Mensenwerk: oud naast nieuw

Marleen Prins

Beter benutten van het goud

Na zijn aanstekelijke inleiding ging Terpstra in gesprek met Marleen Prins, directeur HR bij ENGIE Services Nederland en net als Terpstra zelf een relatieve nieuwkomer in de branche. Ook Prins ziet dat bedrijven als ENGIE in het hart van de maatschappelijke transitie staan. Een bevoorrechte rol. Het verbaast haar – na inmiddels een jaar werkzaam te zijn in de sector – dan ook nog steeds hoe bescheiden installateurs eigenlijk zijn, gelet op het belang van hun werk.

 Prins: “Het valt mij bijvoorbeeld op dat er zoveel verkleinwoordjes worden gebruikt. Wat ik ook veel hoor, in aanbestedingen, is dat er wordt gezegd ‘kunnen we er niet wat meer geld voor vragen?’. Dat is volgens mij de verkeerde vraag. Wij hoeven niet te ‘vragen om geld’, maar de grondhouding mag en moet zijn dat we het waard zijn om geld aan uit te geven. Van het belang van ons werk mogen wij ons best wat beter bewust zijn.” Ook Terpstra herkent een soort nederigheid in de branche, en denkt dat die kan zijn ontstaan uit de rol van onderaannemer die installateurs traditioneel vaak vervulden. Maar dat is op dit moment hard aan het veranderen, zo zei hij: “Een gebouw is een soort regenjas, maar het gaat steeds meer om de inhoud ervan – en die brengen wij.”

De sector beweert vaak dat er een tekort aan personeel is en volgens Prins is dat zeker een issue, maar zouden we moeten stoppen met alleen daarop te focussen. “We hebben goud in handen, en moeten leren dat beter te benutten met elkaar. Het tekort kan bestreden worden als vakmensen met elkaar in gesprek gaan en hun kennis gaan delen met anderen. Zo kijkt ENGIE naar mogelijkheden om zijn opleidingscentrum te delen met andere bedrijven.” Terpstra vult aan dat er ook samengewerkt kan worden met het hbo en het wo, en niet alleen, zoals gebruikelijk, met het vmbo en het mbo. Bedrijven in de sector weten het hogere beroepsonderwijs nog onvoldoende te vinden, maar er is vanuit die hoek veel belangstelling om samen dingen te doen. Zo heeft NWO de sector recent benaderd om een Wetenschapsagenda op te stellen, want vanuit de wetenschap wordt klaarblijkelijk met grote belangstelling naar de sector gekeken. Dat herkent ook Prins.

Steven Dhondt

Ook een interne transformatie vereist een plan

De volgende spreker is Steven Dhondt, onderzoeker bij TNO en als hoogleraar verbonden aan de Katholieke Universiteit van Leuven. Volgens Dhondt staat de sector voor de uitdaging om zich intern te transformeren, en daar heb je een toekomstagenda voor nodig. De centrale vraag is wat er gebeurt in de sector, en wat er de komende tijd gaat gebeuren. Dhondt: “In veel toekomstonderzoeken lijkt het erop alsof de toekomst onveranderlijk is. Maar je moet juist aandacht hebben voor de veranderlijkheden. Hoe breng je de toekomst van de sector dan in beeld? Dat doe je door inzicht te krijgen in alle functies van de sector.” TNO heeft daar onderzoek naar gedaan, en om ook inspiratie ‘van buiten’ op te doen heeft Dhondt met een aantal installatiebedrijven van de doelgroep ‘Grote Bedrijven’ van Techniek Nederland een studiereis naar Duitsland gemaakt.

Dit onderzoek heeft interessante inzichten opgeleverd. Dhondt liet aan de hand van een aantal plaatjes zien dat in de installatiebranche een kwart van de kennis en vaardigheden van het personeel niet wordt benut. Er is veel stress, en de bereidheid om te vertrekken uit de sector is groot. Maar liefst driekwart van de werknemers in de branche geeft aan weg te willen uit de sector. Tegelijkertijd groeit het tekort aan geschoold personeel. In de komende jaren dreigen de stress en de vertrekintentie verder toe te nemen, terwijl er tegelijkertijd steeds minder effectief gebruik wordt gemaakt van de aanwezige kennis en vaardigheden. Dat pleit ervoor het werk anders te organiseren en mensen meer te laten leren van elkaar: mensenwerk dus!

Een andere vraag is hoe ‘techniek’ het werk in de sector raakt. Communicatietechnologie bijvoorbeeld leidt al snel tot centralisering van organisatieprocessen en specialisering van taken. Dhondt: “Je ziet nu dat bedrijven vooral investeren in technologie voor kwaliteits- en managementsystemen. Het gevolg van deze organisatorische centralisatie en taakspecialisering is dat de kwaliteit van het werk minder wordt.” Ook dat betekent dus iets voor de agenda van de toekomst.

Dhondt adviseert bedrijven in de sector daarom om de mens centraal te stellen en:

• een beter begrip te ontwikkelen van wat technologie doet met het werk;
• in te zetten op sociale innovatie, personeel meer te betrekken bij wat er gebeurt in het bedrijf;
• beter te luisteren naar de medewerker, hem of haar een stem te geven.

Klik hier om de presentatie van Steven Dhondt te openen

Henk Hagoort

Drie handvatten voor het realiseren van een cultuurverandering

“Adapt or die.” Dat is ook de boodschap van Henk Hagoort, voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool Windesheim en in het verleden onder andere voorzitter van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Veranderingen gaan tegenwoordig niet per se sneller dan in het verleden: ook het verleden kent perioden met zeer snelle veranderingen. Hagoort gaf een treffend voorbeeld: “Iemand die werd geboren in het Frankrijk van 1780 en stierf in 1850, groeide op in een monarchie en in de tijd van paard en wagen, en stierf in een democratie en in een wereld waarin de trein haar opwachting had gemaakt.” In een dergelijke ‘verandering van tijdperk’ is het volgens Hagoort cruciaal om te begrijpen wat de kern van de veranderingen is – en dat geldt ook hier en nu, voor de installatiebranche.

Begrippen als waarheid en identiteit spelen een belangrijke rol in de digitale transitie die nu gaande is. Die begrippen zijn tegenwoordig steeds meer verbonden aan de virtuele netwerken waarin we zitten. In Google is iets ‘de waarheid’ als er veel naar gelinkt wordt, en identiteit wordt voor een belangrijk deel bepaald door het aantal likes dat iemand krijgt. Ook begrippen als ‘monopolie’ en ‘autonomie’ zijn in dit digitale tijdperk discutabele begrippen geworden. Hagoort illustreerde dit aan de hand van de veranderingen die de NPO heeft doorgemaakt. Toen de publieke omroep ontstond, ontleende zij haar bestaansrecht aan de schaarste in de ether: ze had tot taak deze schaarste te verdelen. Toen de schaarste verdween door de opkomst van de kabel veranderde het bestaansrecht. Het werd: ‘wij maken mooie zenders voor de mensen en bepalen de programma’s die ze te zien krijgen’. Toen kwam het internet. Mensen kregen onbeperkt toegang tot allerlei content, en weer veranderde de wereld voor de NPO. Het bestaansrecht werd: ‘wij bieden kwaliteits-content’. Vervolgens kwam Netflix, met zijn schier onbeperkte budget om prachtige series te maken. Dat is de tijd waarin we nu zitten, en het bestaansrecht van de NPO lijkt op dit moment te verschuiven naar het bieden van Nederlands producten.

Kortom, veranderingen in de wereld gaan snel en dat vereist voortdurend aanpassingen. Hagoort stelt het als volgt: “Bedrijven moeten zich de vraag stellen wie ze als organisatie zijn in deze context. Het is lastig om in dit veranderende krachtenveld je positie vast te stellen. Dat kan een bijna-doodervaring zijn, waar je als organisatie doorheen moet.” Gelukkig zijn er volgens Hagoort wel een paar handvatten te geven:

1. Vraag je af wat de focus is van je bedrijf: ‘Wie zijn wij en wat is onze toegevoegde waarde?’. Zorg dat alle medewerkers dit in twee minuten kunnen uitleggen, dat het in de hele organisatie doorleefd wordt.
2. Word zelf een netwerk. Dat doe je niet door je organisatiestructuur aan te passen. Je hebt namelijk te maken met complexe vraagstukken waar geen enkele structuur bij past. Bouw in plaats daarvan een netwerk in je organisatie. Hagoort: “Maak de structuur poreus. Zorg dat mensen met elkaar in contact komen, leg dwarsverbanden en zoek elkaar op – los van de lijnen.”
3. Maak gebruik van hefbomen: zoek naar kleine interventies met grote effecten en pas deze toe om veranderingen in gang te zetten. Hagoort: “Het veranderen van de richting van een olietanker is lastig; er staat veel druk op het roer. In de scheepvaart gebruikt men daarom zogenaamde trim tabs: kleine uitstulpingen aan het schip, die de druk op het roer verkleinen. Het zijn deze kleine dingen die grote veranderingen in gang kunnen zetten en mogelijk maken.”

Hagoort sluit af met de stelling dat er volgens hem een fundamentele doorbraak nodig is op het gebied van Levenlang Leren. Daar wordt op dit moment aan gewerkt, ook door Windesheim. Cruciaal is dat de regie naar de lerende verschuift. Er dient een individueel scholingsbudget te komen voor lerenden; dit is ook kosteneffectiever. Daarnaast zou er een systeem van deelcertificaten moeten komen. Ook bepleit Hagoort een goede samenwerking tussen het hogere beroepsonderwijs en de installatiebranche. Hagoort: “Er zou één loket moeten komen voor bedrijven, dat hen inzicht verschaft over het totale publieke en private onderwijsaanbod.”

World café: zes tafels, zes onderwerpen

Na deze inspirerende presentaties gingen de deelnemers met elkaar in gesprek. In kleine groepjes, die langs zes tafels rouleerden, werden zes vraagstukken besproken. De zes vragen waren verdeeld over twee thema’s. Drie tafels gingen over het thema hoe je als bedrijf voldoende gekwalificeerde medewerkers kunt aantrekken en behouden in de huidige, gespannen arbeidsmarkt. Het thema van de andere drie tafels was hoe je als bedrijf je personeel duurzaam en productief kunt inzetten. Elke tafel had een eigen gesprekleider en een eigen vraagstuk binnen een van de genoemde thema’s. De gespreksleider introduceerde het vraagstuk aan de hand van zijn of haar eigen ervaringen. Dit leverde boeiende gesprekken en waardevolle inzichten op.

Nu aan de slag!

Tijdens de middag wisselden de ruim zeventig deelnemers volop ideeën en suggesties uit over ‘Mensenwerk: oud naast nieuw’. Zij waren afkomstig van tientallen bedrijven en organisaties. Duidelijk werd dat verschillende bedrijven verschillende aanpakken hanteren als het gaat om mensenwerk; er zijn goede en minder goede voorbeelden gedeeld. Ook de sprekers van buiten de branche brachten waardevolle inzichten in waarmee onze branche haar voordeel kan doen. Want dat we verder aan de slag moeten met het thema ‘Mensenwerk’ is duidelijk. Er valt in onze branche nog een wereld te winnen als het gaat om goed werkgeverschap met aandacht voor de persoonlijke talenten, capaciteiten, wensen en behoeften van medewerkers. De professionals die deelnamen aan de verschillende tafels willen wel; het is nu de kunst om het geleerde in praktijk te brengen en met zijn allen meer te gaan investeren in human capital.

Want onze mensen zijn de belangrijkste ‘asset’ van onze branche!

Klik hier om het verslag als pdf te openen